Genel Bilgi:

ABD’nin Şikago kentinde 7 Aralık 1944 tarihinde imzalanan Şikago Sözleşmesi uyarınca kurulan ve 1945 yılında geçici (PICAO), 1947 yılından itibaren daimî Teşkilat olarak Kanada-Montreal’de faaliyete geçen ICAO, Birleşmiş Milletler’in (BM) teknik bir ihtisas kuruluşudur. Teşkilat, sivil havacılığa ilişkin kural ve tavsiyeler belirlemekte, güncellemekte ve bunların küresel düzeyde uygulanmasını sağlamak üzere üye devletlere destek sunmaktadır.

ICAO, 1992 yılında yapılan 29. Genel Kurulu’nda aldığı A29-1 sayılı Kararla, kuruluşunun 50. yılı olan 1994 yılından itibaren 7 Aralık tarihini Uluslararası Sivil Havacılık Günü olarak ilan etmiştir. BM Genel Kurulu da 1996 yılında aldığı A/RES/51/33 sayılı Kararla 7 Aralık gününü BM sisteminde Uluslararası Sivil Havacılık Günü olarak resmen tanımıştır. Sözkonusu tarihlerden itibaren 7 Aralık günü ülkemiz dâhil tüm dünyada Uluslararası Sivil Havacılık Günü olarak çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. ICAO, 2024 yılında kuruluşunun 80. yıldönümünü pek çok ülkede yapılan özel faaliyetlerle kutlamıştır.

Klasik BM sistemine göre çalışan ICAO’ya 193 ülke üyedir. Üye ülkelerin listesine www.icao.int/about-icao/Pages/member-states.aspx adresinden erişim mümkündür. ICAO Konseyi’nde 2022-2025 döneminde temsil edilen 36 ülkenin listesi ise www.icao.int/about-icao/Council/CouncilStates/Pages/default.aspx bağlantısında yer almaktadır.

Teşkilat Yapısı:

ICAO’nun yapısı Genel Kurul, Konsey ve Sekretarya’dan oluşmaktadır. Genel Kurul ve Konsey, Teşkilatın karar alma organlarıdır. Tüm üye devletlerin katılımıyla üç yılda bir ICAO merkezinde toplanan Genel Kurul’da her ülkenin bir oy hakkı vardır. Sözleşmede aksine hüküm bulunmayan hallerde, kararlar oy çokluğu ile alınmaktadır. Genel Kurul toplantılarında ICAO’nun teknik, ekonomik, mali, hukuk ve teknik işbirliği alanlarındaki tüm çalışmaları ayrıntılı olarak gözden geçirilmekte, Teşkilat birimlerine gelecekteki çalışmaları için yön verilmektedir. ICAO’nun son Genel Kurul toplantısı (41. Genel Kurul) 27 Eylül-7 Ekim 2022'de gerçekleştirilmiştir. 42. Genel Kurul’un 23 Eylül – 3 Ekim 2025 tarihlerinde yapılması kararlaştırılmıştır.

Konsey, Genel Kurul'a karşı sorumlu, daimî bir organ niteliğindedir. Teşkilatın yasama ve yürütme işlevini üstlenmiştir. En son 2002 yılında yapılan düzenlemeyle, Genel Kurul tarafından 3 yıl için seçilen 36 üye ülke temsilcisinden oluşan Konsey üyelerinin seçim sürecinde, ülkelerin uluslararası sivil havacılığa ve sivil havacılık sektörüne katkı düzeyleri ve bölgesel-coğrafi dağılım hususları dikkate alınmaktadır. ICAO’nun kurucu üyeleri arasında bulunan ve ilk Konsey’de yer alan ülkemiz, 39. Genel Kurul’da yapılan seçimlerde 2016-2019 dönemi için Avrupa grubundan Konsey üyeliğine seçilmiştir. Konsey, çalışmalarını her yıl Ocak-Mart, Mayıs-Haziran ve Eylül-Kasım ayları olmak üzere 3 dönem hâlinde sürdürmektedir. Konsey Başkanlığını 2013-2019 tarihleri arasında Dr. Benard Olumuyiwa Aliu (Nijerya) yürütmüştür. 2019’da yapılan seçimle 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle Konsey başkanlığını üstlenen Salvatore Sciacchitano’nun (İtalya) görev süresinin 2025 yılı sonunda tamamlanması öngörülmektedir.

Öte yandan, çok sayıda ihtisas birimi Konsey çalışmalarına yardımcı olmak üzere faaliyet göstermektedir. Bunlardan en önemlisi Hava Seyrüsefer Komisyonu'dur (ANC). Teknik nitelikli bu Komisyon 19 uzmandan oluşmaktadır. Komisyon kendine bağlı çalışma grupları, paneller ve alt komiteler de kurabilmektedir. Devletler, ANC ve altında kurulu yapılara, üye ya da gözlemci konumunda katılabilmektedir. Ülkemiz, ICAO Daimî Temsilciliğimizin faaliyete geçmesinden sonra Komisyon çalışmalarına gözlemci, alt gruplardan bazılarına ise üye olarak katılmaktadır.

ANC dışında Konsey’e bağlı olarak görev yapan belli başlı diğer Komiteler; Hava Ulaştırma Komitesi, Havacılık Güvenliği Komitesi, İklim ve Çevre Komitesi, Yönetişim Komitesi, Finans Komitesi, İnsan Kaynakları Komitesi, Hava Seyrüsefer Hizmetleri Ortak Destek Komitesi, Evsahibi Ülkeyle İlişkiler Komitesi, Teknik İşbirliği Komitesi ve Uygulama Destek Komitesi’dir.

Teşkilatın Sekretaryası, ICAO’nun faaliyetlerine ve Konsey’in çalışmalarına destek vermek üzere Teşkilatla aynı tarihte Montreal’de kurulmuştur. BM sistemine göre, 600’e yakın uluslararası personel istihdam eden ICAO Sekretaryası’nın başında bir Genel Sekreter bulunmaktadır. Genel Sekreter Teşkilatın üst düzey icra yetkilisidir. Genel Sekreterlik görevini, 2021’de 3 yıllığına seçilen ve 2024’te 3 yıllık dönem için görevi uzatılan Juan Carlos Salazar (Kolombiya) yürütmektedir.

Sekretarya bünyesinde Hava Seyrüsefer (ANB), Hava Taşımacılığı (ATB), Kapasite Geliştirme ve Uygulama (CDI), Hukuk ve Dış İlişkiler (LEB) ile İdari ve Hizmetler Büroları (ADB) olmak üzere beş ana birim bulunmaktadır. Ayrıca, Teşkilatın 7 bölge ofisi (Bangkok, Kahire, Dakar, Lima, Meksika, Nairobi ve Paris) ile 1 alt ofisi (Pekin) de Sekretarya’ya bağlı olarak faaliyet göstermektedir.

Montreal kent merkezindeki ICAO binasında Genel Kurul Salonu, Konsey Salonu, toplantı salonları ve Sekretarya ofislerinin yanısıra, 36 Konsey üyesi ülke ile birlikte, (2025 Ocak ayı itibariyle) toplam 62 ülkenin yerleşik (resident) Daimî Temsilcilik ofisleri yer almaktadır.

Ayrıca, ICAO'nun yakın çalıştığı kuruluşlardan, başta Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA), Uluslararası Havalimanları Konseyi (ACI) ve Uydu Yardımlı Arama-Kurtarma Programı (Cospas-Sarsat) olmak üzere, birçok ilgili kuruluş ve özel sektör birliği/mesleki çatı kuruluşlarının da Montreal'de merkezleri ya da temsilcilikleri bulunmaktadır.

Amaç, Hedef ve İlkeleri:

ICAO’nun amaç, hedef ve ilkelerini ana hatları ile aşağıdaki biçimde özetlemek mümkündür.

- Sivil havacılığın küresel ölçekte güvenli ve düzenli gelişimini sağlamak,

- Uçuş emniyetini geliştirmek,

- Uçuş ve havaalanı güvenliğinin sağlanmasına destek olmak,

- Hava araçlarının barışçıl amaçlar için yapım ve işletimlerini desteklemek,

- Daha etkin uluslararası sivil havacılık için havayolları, havaalanları ve hava seyrüsefer tesislerinin geliştirilmesine yardımcı olmak,

- Güvenli, düzenli, çevre dostu ve erişilebilir hava taşımacılığının küresel gereksinimlerini karşılamak,

- Haksız rekabetin yol açabileceği israfı önlemek,

- Taraf ülkelerin haklarını tam olarak korumak ve ülkelere uluslararası havayolu işletmeciliği konusunda fırsat eşitliği sağlamak, taraf ülkeler arasında ayrımcılık yapmamak,

- Uluslararası sivil havacılığın gelişimi ve güncel koşullara göre yenilenmesi için çaba göstermek; bunun için yenilikçi uygulamalar ve yeni teknolojilere uyum sağlamak.